De Fraudewet uitvoerbaar of niet?
De nieuwe Fraudewet levert veel discussie binnen de uitvoeringsinstanties UWV, SVB en Gemeenten op. De wet regelt dat mensen die frauderen met uitkeringen niet alleen het ten onrechte ontvangen bedrag moeten terugbetalen, maar ook een hoge boete krijgen. Bij recidive (wordt nu eenmaal gebruikt als het gaat om strafbare feiten) wordt de boete nog hoger. De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, noemt de nieuwe Fraudewet onuitvoerbaar. De uitvoeringsinstanties beamen dit. De wet maakt het namelijk mogelijk uitkeringsfraudeurs harder aan te pakken, maar volgens Brenninkmeijer vinden de betrokken instanties de wet te dwingend met teveel regels en te weinig beleidsruimte. Gemeenten, UWV en de SVB betreuren de fraudewet volgens de ombudsman omdat ze straks in individuele gevallen geen eigen afweging meer kunnen maken.
Verder wordt er aandacht gevraagd voor de ethische kant. Er is grote zorg over de financiële gevolgen voor de uitkeringsgerechtigde. Als mensen geconfronteerd worden met hoge boetes, is de kans groot dat ze hun financiële verplichtingen niet meer na kunnen komen aldus de Ombudsman. Als we de belangrijkste discussiepunten eens nagaan: De uitvoeringsinstanties zijn nu niet ingericht op fraudebestrijding. Oorzaak hiervan ligt in het denken van de managementlaag maar ook bij de mensen die het moeten uitvoeren . Fraudesignalen worden wel opgemerkt maar er is nauwelijks sprake van doorpakken en de confrontatie aangaan.. Vanuit politiek Den Haag is de afgelopen jaren gehamerd op een sluitende aanpak van fraudebestrijding. Nu zeggen dat het bij wet wordt afgedwongen klinkt op zijn zachtst gezegd als mosterd na de maaltijd. Uitkeringsinstanties hebben de handschoen niet opgepakt en hebben de nieuwe fraudewet over zich zelf afgeroepen.
De Fraudewet is ontworpen en democratisch ingevoerd om de uitvoeringsinstanties te dwingen aan fraudebestrijding te doen. De potentieel frauderende burger af te schrikken door middel van terugvordering en boete, en het niet hanteren van de beslagvrije voet. Het is nu de verantwoordelijkheid van het management om het proces rond de Fraudewet goed in te richten en niet de hakken in het zand te zetten. De vrijblijvendheid om niet te handhaven is voorbij en daar hebben de uitvoeringsinstanties zelf aan bijgedragen. Het bestrijden van fraude behoort tot het goed uitvoeren van je dagelijkse werk en dit laat nogal eens te wensen over. Uiteraard uitzonderingen daargelaten.
Wat betreft de ethische bezwaren kunnen we ook eens niet kijken naar de frauderende uitkeringsgerechtigde maar het accent leggen op het gemeenschapsgeld wat eigenlijk beter besteed is voor goed (bijzonder) onderwijs en de zorg. Dat zijn portefeuilles waar we nu noodgedwongen op moeten bezuinigen. Daarnaast kunnen de minimumuitkeringen dan om hoog omdat er meer geld overblijft voor die burgers die het echt toekomt.
Kortom… er zitten wel haken en ogen aan maar deze zijn te overwinnen als de uitvoeringsinstanties de handschoen oppakken en de Fraudewet goed organiseren en uitvoeren.
Auteur: Aad Sweijen, Directeur Projecten bij SV Land