Chronisch ziek en werk – de professional aan het woord

Het Kenniscentrum Chronisch Ziek en Werk (CCZW) is in 2012 opgericht door en voor mensen met een chronische aandoening. Het kenniscentrum koppelt ervaringsdeskundigheid aan een professionele achtergrond en opleiding. Een aanpak die ook op Europees niveau werd opgemerkt.

Vorig jaar ontving CCZW van het Europees Netwerk Workplace Health Promotions (ENWHP) een best practice award namens Nederland; het Certificate Model of Good Practice in ‘Promoting Healthy Work for People with Chronic Illness.

Krachtig
CCZW is een ervaren en gespecialiseerde gesprekspartner als het gaat over leven en werken met een chronische ziekte of aandoening. Onze missie: mensen met een chronische aandoening op eigen kracht mee laten doen in de maatschappij. Het vinden en behouden van werk staat voorop.

De oprichters hebben zelf een chronische aandoening en zijn daarnaast specialist op het thema mens en arbeid. Hiermee onderscheiden wij ons in het werken met ervaringsdeskundigheid. Ook de coaches waar we mee werken hebben zelf een chronische aandoening, en zijn tevens geschoolde professionals in hun vakgebied. Wij geloven in deze combinatie : Certain coaching and training skills are not (only) generated by knowledge but also by personal experiences.

CCZW beidt diensten op maat, zoals workshops, trainingen en lezingen over chronisch ziek en werk, arbeidsdeskundig advies, dienstverlening ter voorkoming van ziekteverzuim en uitval, re-integratie, loopbaanbegeleiding en jobcoaching. We delen onze kennis graag met relevante partners. Zo waren we dit jaar als tafelexpert aanwezig bij het Congres ‘Grip op de werkvloer. Werken met een chronische ziekte kan’, dat plaatsvond op de Nyenrode Business Universiteit. Ook verzorgen we jaarlijks een bijdrage aan de nascholingsdag voor bedrijfs- en verzekeringsartsen vanuit de Master of Public Health (MPH) bij de Netherlands School of Public & Occupational Health (NSOPH) in Amsterdam.

Partnerschap
CCZW is vaste partner van patiëntenorganisaties in de ontwikkeling van innovatieve projecten. De samenwerking met patiëntenorganisaties is om meerdere redenen essentieel. Niet alleen is dit partnerschap debet aan ons ontstaan, de patiëntenorganisaties zijn zich daarnaast als geen ander bewust van de vragen, problemen maar ook mogelijkheden van de eigen achterban. Een belangrijke en ervaren partner in de participatie van de doelgroep, die door ketenpartners soms over het hoofd wordt gezien. Wij borgen samenwerking door gezamenlijk te zoeken naar innovatie in praktische dienstverlening voor de achterban. De kennis van de patiëntenorganisaties zorgt vaak voor verrassende input. Daarnaast heeft de samenwerking relevante spin off doordat deze organisaties als geen ander in staat zijn om de nieuwe dienstverlening en/of projecten onder de aandacht te brengen van de achterban. De mensen waar het om gaat. Al te vaak worden congressen rondom ziekte in relatie tot werk en maatschappelijke participatie gevuld door mensen die spreken over mensen met een chronische aandoening. Het is niet vanzelfsprekend om ervaringsdeskundige professionals en/of organisaties in het debat te betrekken. Terwijl we het de organisator vaak wel horen zeggen: ervaringsdeskundigheid biedt meerwaarde. Zeker met het oog op de ontwikkelingen binnen het sociaal domein (‘participatiesamenleving’) en een focus op zelfmanagement, is de aanwezigheid van ervaringsdeskundige professionele inbreng in onze visie onontbeerlijk.

Ervaringsdeskundigheid
Wat is ervaringsdeskundigheid precies? Wij hanteren de volgende definitie: ‘Een ervaringsdeskundige is iemand die zijn ervaring kan analyseren en hierop kan reflecteren waarbij hij tevens ervaringen van anderen mee kan nemen in dat proces. Pas dan kan de ervaring ten behoeve van een deelnemer ingezet worden in de praktijk en mag iemand zich ervaringsdeskundig noemen.’

Demeerwaarde van ervaringsdeskundigheid komt op meerdere vlakken tot uitdrukking:

  1. Het draagt bij aan het herstelproces omdat de ervaringsdeskundige kan functioneren als rolmodel, hij heeft immers zelf een herstelproces meegemaakt;
  2. Inlevingsvermogen maakt gelijkwaardiger contact mogelijk en op basis van een gedeelde ervaring kan de ervaringsdeskundige goed naast de deelnemer staan;
  3. Het draagt bij aan het herstelproces omdat de ervaringsdeskundige op basis van gedeelde herinneringen snel toegang heeft tot gevoelswaarde van de deelnemer.

Ervaringsdeskundigheid wordt vaak additioneel ingezet, als toevoeging op begeleiding of in vrijwilligerswerk. Enerzijds maakt dit ervaringsdeskundigheid toegankelijk voor iedereen, anderzijds maakt het dat de ervaringsdeskundige door professionals in het betreffende vakgebied niet als ‘vol’ wordt aangezien maar ‘alleen’ als ervaringsdeskundige. Ervaringsdeskundige expertise wordt dan ook vaak als eerste geschrapt als dienstverlening hierdoor te duur wordt.

Dit gebeurde in een eerder project van de patiëntenorganisaties. In dit project rondom toeleiding naar werk, werd de ervaringsdeskundige coach gekoppeld aan een re-integratiecoach van een re-integratiebedrijf. Hierdoor werden trajecten te duur voor de opdrachtgever. Na evaluatie bleek dat de ervaringsdeskundigheid grote meerwaarde had, maar dat de inzet van ervaringsdeskundigheid ondergesneeuwd raakte door commerciële belangen. De oplossing? Het kwalificeren en registreren van professionals die ook ervaringsdeskundig zijn. Zodat zij een traject van A tot Z kunnen verzorgen. Dit vormde de aanleiding tot het oprichten van de stichting CCZW.

Traject
De afgelopen twee jaar werkten we hard aan het huidige certificerings- en trainingstraject Ervaringsdeskundige coaches Participatie en Werk. Met mooie resultaten: op dit moment nemen zeven patiëntenorganisaties deel, is de eerste groep coaches gecertificeerd en is een tweede groep begonnen met het certificeringstraject. De doelen van het project zijn:

  • De ervaringsdeskundige professional mag zich na het doorlopen van het traject gecertificeerd ‘ervaringsdeskundige’ noemen (overeenkomend met de definitie die wij eerder in dit artikel noemden)
  • De ervaringsdeskundige professional onderscheidt zich als coach binnen het eigen vakgebied (werk en participatie) door de gegarandeerde inzet op ervaringsdeskundigheid, waarmee deze zijn concurrentiepositie binnen het vakgebied versterkt (Ervaringsdeskundigheid Plus)
  • Mensen met een chronische aandoening kunnen kiezen voor een professionele coach die ervaringsdeskundigheid automatisch inbrengt in een professioneel coaching traject ter ondersteuning op weg naar werk of optimale participatie.

Het bijzondere van dit project is dat we langs twee sporen inzetten op arbeidsparticipatie van mensen met een chronische aandoening: zowel van de gecertificeerde coaches als van de achterban van de patiëntenorganisaties.

Het programma bestaat uit een gedegen selectieprocedure, waarna de geselecteerde coaches een portfolio samen stellen aan de hand van een werkboek. Hierin worden competenties getoetst en referenties gecheckt. Parallel aan dit traject volgt de groep een zelfmanagement training, in samenwerking met een hogeschooldocent van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN). Een geoefend ervaringsdeskundig mentor is gedurende het project voor alle coaches beschikbaar.

Uit de praktijk
‘Ik zie het als een master in participatiebegeleiding’, zegt Marleen Faes, een van de gecertificeerde coaches. ‘Ieder vanuit zijn eigen beroepsuitoefening. Een intensief traject van zeven maanden, waarin je bewijst dat je in staat bent lotgenoten optimaal te begeleiden om weer mee te doen in de maatschappij. Daarbij leer je nog beter je eigen ervaring met zelfredzaamheid en het vergroten van eigen kracht, over te brengen op anderen.’ Marleen heeft poly-artrose en nam deel voor de poly-artrose lotgenotenvereniging. Als ervaringsdeskundige gaf ze veel begeleiding in de psychosociale oncologie. Als voormalig HRM-functionaris heeft ze bovendien ruime ervaring met re-integratie. Inmiddels is zij zelfstandig participatiecoach.

Aandacht
We krijgen veel aandacht voor het project en de organisatie, zowel op nationaal als internationaal niveau. Zo adviseert TNO momenteel het ministerie van WVS over passende ondersteuning die werkenden met gezondheidsklachten nodig hebben om zo goed mogelijk te kunnen blijven werken. CCZW is hierin gesprekpartner.

Daarnaast is er blijvende Europese aandacht voor onze aanpak. Recentelijk werden we benaderd door Milieu, een Europese organisatie.Milieu coördineert een driejarig EU project, dat zich onder andere richt op het thema ‘re-integratie op de werkvloer (bij langdurige ziekte)’. Het is een pilot project van het Europees Parlement, gefinancierd door het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk. Tien EU lidstaten zijn geselecteerd voor een gedetailleerde studie, waarbij de organisatie zocht naar good practices rondom re-integratie van chronisch zieken op de werkvloer. Wij zijn blij met deze belangstelling voor ons project, uit de volle overtuiging dat onze doelgroep alle aandacht kan gebruiken. We delen graag de eerste resultaten uit de casestudy, de succesfactoren van het project:

  • Begeleiding door mensen die hetzelfde ervaren. Het concept van dienstverlening aan mensen met een chronische ziekte door mensen die lijden aan een chronische ziekte wordt erg goed ontvangen. De coaches zijn empathisch en bieden persoonlijke en tegelijkertijd doelgerichte ondersteuning en advies
  • Accreditatie: het gegeven dat het programma geaccrediteerd is door een officieel instituut maakt dat de coaches erkend worden en het programma op waarde geschat wordt
  • Samenwerking met een hogeschooldocent van hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN): de wetenschappelijke en onafhankelijke advisering van de HAN zorgt voor een professioneel en kwalitatief hoogwaardig trainingsprogramma.

Toekomst
Wat staat er op de agenda? De komende jaren: verder uitbreiden van onze dienstverlening en het certificerings- en trainingsproject afronden en door ontwikkelen. We werken aan een her-certificeringsprogramma zodat de kwaliteit van onze coaches ook op termijn geborgd is. Daarnaast werken we aan plannen om onze gecertificeerde coaches te ondersteunen in de ontwikkeling en het vermarkten van hun aanbod. We zoeken hiervoor de samenwerking met patiëntenorganisaties, en gaan ook graag partnerschappen aan met andere ketenpartners, ook in het licht van de komende veranderingen binnen het sociaal domein.

Er verandert veel voor mensen met een chronische ziekte of aandoening. Wat kunnen we verwachten van de transities rondom Wmo, AWBZ en jeugdzorg en de invoering van de Participatiewet? En wat gaan we doen om onze doelgroep en ketenpartners hier zo goed mogelijk in te ondersteunen? De komende maanden staan ook bij CCZW in het teken van die veranderingen. Concreet: het spreken, adviseren en ondersteunen van nieuwe en bestaande partners, van gemeenten, UWV, welzijns- en zorginstellingen maar ook van werkgevers. Hoe integreren we onze aanpak rondom Ervaringsdeskundigheid Plus binnen het sociaal domein?

Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar in de hectiek van alle veranderingen binnen het Sociaal Domein gebeurt het nog te weinig: het gesprek aangaan met de mensen waar het om gaat. Maak gebruik van alle kennis die dat oplevert. Doe het niet voor de mensen, maar samen met de mensen.

Auteur: Lizette van Geene, arbeidsmarktprofessional en auteur – www.lizettevangeene.org

Dit artikel verscheen eerder in Sociaal Bestek, editie december 2014/januari 2015.

Adresgegevens

SV Land
Röntgenlaan 13
2719 DX Zoetermeer
Routebeschrijving

Nieuwsbrief